Voor velen is energie besparen minder ‘sexy’ dan bijvoorbeeld duurzame energie opwekken of allerlei hippe innovaties toepassen. Toch is energie besparen vaak het meest kostenefficiënt. En energie die niet nodig is, hoef je ook niet op te wekken of te transporteren. Dus vanuit het systeem gedacht mag energiebesparing veel meer prioriteit krijgen. Een Actieplan Energiebesparing zou bovenaan in het energietransitieplan van elke gemeente mogen staan. Er zijn honderden manieren om energie te besparen. We lichten er ter inspiratie een aantal uit.
Als de gemeenten en provincies de komende 2 jaar energiebesparing prioriteit maken, kan er elk jaar 3 tot 5 Mton uitstoot van CO2-eq bespaard worden per jaar, zowel in de industrie als in utiliteitsbouw (zorghuizen, grote kantoren, etc).
a. Bedrijfspanden en overige gebouwen
Op grond van de Wet milieubeheer (en achterliggende Europese regelgeving) hebben veel bedrijven al een energiebesparingsplicht. Bedrijven die per jaar meer dan 50.000 kWh aan elektriciteit of 25.000 m3 aardgas verbruiken, moeten alle besparingsmaatregelen die zich binnen 5 jaar terugverdienen volgens de wet ook nemen. Dat gebeurt helaas vaak niet, omdat er nauwelijks op gehandhaafd wordt. Omgevingsdiensten kunnen en moeten deze handhavende taak uitvoeren.
Ledverlichting in gebouwen
Het is aan te bevelen om voor 2030 alle conventionele tl-buizen te vervangen door een led-variant. Dit is in 5 jaar terug te verdienen en dit moeten veel bedrijven dus volgens de wet al uitvoeren. Ook voor gebouwen met een laag verbruik en panden waarop die wet niet van toepassing is, is overgaan naar ledverlichting een rendabele investering. Er zijn geschikte vervangende ledlampen voor bijna elk type lamp te vinden. Voor bedrijven zijn er ook Energy Service Companies (ESCo’s) die helemaal gespecialiseerd zijn in verlichting en die voor bedrijven bereid zijn de investering over te nemen in ruil voor een maandelijkse bijdrage. Men belooft dat vanaf de eerste maand de kosten al omlaag gaan. Na een paar jaar is de ESCo afgelost en zijn de kosten definitief nog veel verder gedaald.
Vooral op verlichting, koeling, het upgraden van alle soorten elektromotoren en beter afstellen van apparaten is veel te besparen.
Isolatie
Alle nieuwe gebouwen moeten sowieso energielabel A krijgen. De uitdaging zit dus ook hier in het beter isoleren van bestaande kantoren. Veel isolatiemaatregelen verdienen zichzelf ver voor 2030 ruimschoots terug.
Vooral op verlichting, koeling, het upgraden van alle soorten elektromotoren en beter afstellen van apparaten is veel te besparen. Als 2/3 van de gebouwen in de overige gebouwde omgeving – dus exclusief de woningen – aan de wet voldoet, kan er zeker 3 tot 5 Mton per jaar bespaard worden. Zie maatregelen 4, 8, 13, 24, 28 en 30 uit het 54-puntenplan van Urgenda.
b. Alle sportclubs duurzaam in 2030
Het initiatief De Groene Club is een samenwerking van de KNVB (voetbal), KNLTB (tennis) en KNHB (hockey). De begeleidingstrajecten om clubs te verduurzamen worden gefinancierd vanuit het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS). De Groene Club is nu vooral actief in de provincies Overijssel, Gelderland en Zuid-Holland.
Na zo’n 7,5 jaar is de investering terugverdiend en heeft de club een enorm lage energierekening.
De besparing per club per jaar is gemiddeld 39.000 kWh en 1.750 m3 gas. De investering per club is netto gemiddeld € 55.300, waarbij jaarlijks € 7.450 bespaard wordt. Na zo’n 7,5 jaar is de hele investering terugverdiend en geniet de club van een duurzame sportaccommodatie en met een enorm lage energierekening.
Er zijn verschillende subsidies voor sportaccommodaties beschikbaar, zoals de Subsidieregeling BOSA (Bouw en onderhoud sportaccommodaties) en de SDE++. De Groene Club overlegt met de sportclubs en past de subsidies waar mogelijk toe. De duur van de subsidie en het begeleidingstraject vanuit het ministerie VWS is onzeker, dus haast is geboden. Dit initiatief verdient verdere opschaling!
c. Energiebesparing in zorgorganisaties
In de sector zorg en welzijn werken in heel Nederland 1.293.200 mensen (bron: CBS). Volgens het rapport van Gupta Strategists over duurzame zorg is de CO2-uitstoot door het energiegebruik van gebouwen in de zorg het hoogst: de zorg is verantwoordelijk voor 4,3 Mton CO2-emissie landelijk. Via Zorgkaart Nederland waren er in 2018 in Nederland in totaal 2.465 verpleeg- en verzorghuizen bekend. Daarnaast waren er dat jaar 120 ziekenhuislocaties (bron: VZinfo, 2019).
Uiteraard is bestaat er veel verschil tussen grote ziekenhuizen en relatief kleine verzorgingshuizen. Vandaar dat het ook interessant is om te weten welke grote zorgorganisaties de grootste energieverbruikers zijn.
Energiestrijd Zorghuizen
Al jaren organiseert Urgenda de Energiestrijd Zorghuizen. Landelijk hebben al meer dan 80 zorgorganisaties meegedaan aan deze wedstrijd die 3 maanden duurt. Uit de Energiestrijd blijkt dat gemiddeld 10 tot 15% van het energieverbruik valt te besparen in één winterseizoen.
De besparing wordt bereikt met kleine technische verbeteringen.
Een paar voorbeelden:
- cv-installaties waterzijdig inregelen waardoor ze meer rendement opleveren;
- dag- en nachtinstellingen controleren;
- installaties optimaal instellen.
Die technische aanpassingen gebeuren in combinatie met een campagne voor bewoners en personeel over energiebesparing. Uiteraard kan de zorgorganisatie ook op een andere manier het energieverbruik met 10 tot 15% reduceren, maar vaak blijkt een gemeenschappelijk programma met een wedstrijdelement beter te werken en langer te beklijven.
Gemiddeld stoot een zorgorganisatie jaarlijks 1.700 ton CO2 uit. Dat kan gereduceerd worden naar 1.445 tot 1.530 ton. Een besparing van 170 tot 255 ton per jaar.
De ervaring leert dat mensen tijdens een Energiestrijd ook gaan letten op andere thema’s, zoals afval en waterverbruik. Het competitie-element en de informatieve energiebesparende tips leiden ook tot meer bewustwording: medewerkers en bezoekers gaan ook vaak thuis maatregelen nemen.
d. Energiebesparing in huishoudens via de gemeente
Overheden kunnen samen met lokale duurzame energiecoöperaties acties op touw zetten om meer energie te besparen. De nationale overheid heeft afgelopen jaar met twee regelingen (RRE en RREW) al via gemeenten subsidies gegeven voor besparingsmaatregelen voor huiseigenaren en later ook voor huurders. Daarop kan voortgeborduurd worden, want er kan nog heel veel meer.
Voorbeelden
Bespaarpakket
Waarom zou je Nederlanders niet verrassen met een energiebespaarpakket? Nu niet van een loterij, maar van de eigen overheid.
Ter inspiratie:
- Een besparende douchekop die warm water bespaart en daarmee op dit moment in de meeste huizen ook aardgas. Voor de bewoner scheelt het € 50 per jaar.
- 3 ventilatorsetjes voor verbetering van de luchtdoorstroming bij radiatoren. Een ventilator plaats je onder de radiator, waardoor de warmte beter wordt verspreid en je minder hoeft te stoken. Dit kan 30% in de stookkosten schelen, zo’n € 300 per jaar.
- Radiatorfolie die je achter radiatoren plaatst, zodat je niet de wand warm stookt, maar de ruimte.
- Radiatorfolie om de close-in-boiler in te pakken. Die verliest permanent warmte door uitstraling aan de omgeving, ook als er geen warm water wordt getapt. Een besparing van 100 kWh op jaarbasis per boiler wordt gemeten. Naar schatting staan er meer dan een miljoen van deze boilers in woningen en bedrijven. Het besparingspotentieel met deze Nederlandse innovatie komt daarmee op zo’n 0,06 Mton CO2 per jaar.
Een bespaarpakket kan op centrale punten worden afgehaald, bijvoorbeeld in samenwerking met supermarkten en postafhaalpunten worden verspreid, dan kan er 0,5 Mton CO2-uitstoot bespaard worden.
Extra ledverlichting in huishoudens
Uit onderzoek van Milieu Centraal blijkt dat er gemiddeld per huishouden nog steeds zo’n 24 gloei- en halogeenlampen in gebruik zijn (bron). Als deze lampen worden vervangen door ledlampen is het besparingspotentieel groot. Door een voorlichtingscampagne in combinatie met gratis ledlampen voor mensen met lage inkomens moet men voor 2030 toch zeker 80% van de onzuinige lampen hebben verruild voor duurzame. Zie ook maatregel 41 van het 54-puntenplan van Urgenda en partners.
Doorvoerstekkers tegen sluipverbruik
Driekwart van alle apparaten staat niet echt uit als ze niet in gebruik zijn. Het sluipverbruik van energie in huishoudens is zo’n 450 kWh per jaar, aldus Milieu Centraal. Dat komt neer op zo’n € 100 per jaar per gezin en 1,5 Mton aan CO2-uitstoot voor heel Nederland. Driekwart van dit sluipverbruik is makkelijk te voorkomen met goede voorlichting en simpele doorvoerstekkers: een stekker met een aan-uit-schakelaar. Daarmee kun je apparaten zoals pc’s, tv’s, koffieapparaten, printers en opladers die niet in gebruik zijn echt uitzetten. Als die apparaten op stand-by blijven staan of zelfs uit staan, maar de stekkers wel in het stopcontact zitten, verbruiken ze toch nog een beetje stroom. Met een doorvoerstekker – een stand-by killer – zet je ze wél echt uit. Twee stekkers kosten ongeveer € 3. Dat is snel terugverdiend. Zie ook maatregel 42 van het 54-puntenplan van Urgenda en partners.
Winkeldeur dicht houden
“Open winkeldeuren in de winter verliezen evenveel energie als 180 duizend vliegretourtjes Hongkong,” schreef de Volkskrant in 2016. Winkels kunnen door hun deur dicht te doen tot € 4.500 op de energierekening besparen (bron). Iets voor betere tijden, na corona.
Data opruimen is energie besparen
“Open winkeldeuren in de winter verliezen evenveel energie als 180 duizend vliegretourtjes Hongkong,” schreef de Volkskrant in 2016. Winkels kunnen door hun deur dicht te doen tot € 4.500 op de energierekening besparen (bron). Iets voor betere tijden, na corona.
Het energieverbruik van datacenters in Nederland is in 2019 gestegen naar 2,7 TWh per jaar (bron). Dat komt neer op een uitstoot van 1,5 Mton CO2 per jaar rekenend met 0,556 kg/kWh. Tel je daarbij de uitstoot op van alle servers op kantoren, dan is de uitstoot van ons dataverkeer nog veel groter. Het dataverkeer neemt toe met de stijgende populariteit van streamingdiensten. Toch kunnen we veel besparen: door servers op de eco-stand te zetten, door data op te ruimen én door websites groen te hosten.
Overheden zijn grote dataverbruikers en kunnen het goede voorbeeld geven. Ook een grote publiekscampagne voor Landelijke Data-opruimdagen kan een mooi initiatief zijn.
Energie besparen kan met de volgende acties:
- Stimuleer dat meer servers op de eco-stand gaan.
- Organiseer Landelijke Data-opruimdagen: elke opgeruimde 500 terabyte uit een clouddienst bespaart 0,1 Mton CO2.
- Vraag alle overheidsinstanties met regelmaat data op te ruimen en zet weinig gebruikte data op stilstaande servers.
- Voer voor alle overheidswebsites groen hosten in.
- Installeer Ecosia als groene zoekmachine op overheidsservers.
