Behalve zon en wind zijn er nog andere bronnen die energie leveren. Een belangrijke is aardwarmte oftewel geothermie.
Bodemwarmte en aardwarmte
Er is verschil tussen bodemwarmte en aardwarmte.
Bodemwarmte ontstaat door de zon die de bodem en het water daarin verwarmt. Deze warmte kan tot zo’n 300 meter diepte uit de bodem worden gewonnen. Woningen, kantoren en kassen zijn ermee te verwarmen, onder andere via water-water warmtepompen of warmte-koudeopslag (WKO).
Aardwarmte – diepe geothermie of ultradiepe geothermie – heeft als bron de hete kern van de aarde. In Nederland zit vanaf 500 meter diepte water dat heet genoeg is om rendabel naar boven te halen. Elke kilometer die we dieper graven, stijgt de temperatuur met zo’n 30 graden Celsius (bron). Het grote voordeel van aardwarmte: het is een constante bron van energie die niet afhankelijk is van zon of wind.
Geothermie en ultradiepe geothermie
Geothermie Nederland heeft het over geothermie tot een diepte van ongeveer 4 kilometer en noemt onttrekken van heet water uit nóg diepere aardlagen ultradiepe geothermie. In de infographic hiernaast zie je dat het water op een diepte van meer dan 4 kilometer een temperatuur van meer dan 120 graden kan hebben. Het onttrekken van dit water maakt het mogelijk om deze warmte in de industrie te gebruiken.
Geothermie Nederland beschrijft: “Een belangrijk verschil tussen ‘gewone’ en ultradiepe geothermie (UDG) is dat we veel meer van de Nederlandse ondergrond tussen de 2-3 kilometer weten door alle olie- en gasboringen (>3.000 boringen op land) en veel minder over de ultradiepe ondergrond. Circa zeven boringen waren dieper dan vier kilometer, waarvan de diepste zo’n zes kilometer. Ook technologisch is UDG uitdagender en is er meer innovatie nodig dan bij aardwarmte op geringere diepte.”
Geothermie:
nu al beschikbaar
In mei 2020 heeft Geothermie Nederland 22 bestaande geothermieprojecten beschreven, van aardwarmteprojecten in kassen zoals door Ammerlaan Geothermie in Pijnacker en bij Agriport A7 tot het Mijnwaterproject in Heerlen. De cijfers over aardwarmte uit maart 2021 laten zien dat:
- inmiddels 24 aardwarmteputten samen jaarlijks 333.000 ton CO2 besparen, en
- 176 miljoen kuub aardgas.
Deze geothermische systemen hebben een ‘energetische terugverdientijd’ van enkele maanden: in die periode is de CO2 die is veroorzaakt door de benodigde staalproductie, het boren enzovoort, terugverdiend door de besparing op fossiele energie (aardgas).
De productiecijfers van #aardwarmte in 2020 zijn bekend! Er werd in NL 6,2 PJ (PetaJoule) warmte geproduceerd. Dat is 10% meer dan in 2019. De komende jaren verwachten we een grote toename.
In 2020 werd in Nederland 6,2 PJ aardwarmte opgewekt (zie de afbeelding hierboven), 10% meer dan in 2019. Het zou mooi zijn als dit groeipercentage doorzet. Dan kan geothermie een mooie bijdrage leveren aan de duurzame-energievoorziening, vooral in kassen en voor industrie met een grote behoefte aan warm water, en waar mogelijk voor een gezamenlijk warmtenet voor huishoudens. Geothermie is voor alleen woningbouw relatief duur, maar in oude stadscentra kun je er toch bewust voor kiezen, bijvoorbeeld omdat je er geen warmtepompen wilt. Een andere oplossing in zo’n oude wijk is soms warmte uit water uit de buurt (zie TEO) of een klein netwerk met groen gas. Op heel veel andere plekken is een warmtepomp een efficiënte oplossing (zie de infopagina over warmtepompen).
Geothermie kan een mooie bijdrage leveren, vooral voor de industrie en in kassen.
Ultradiepe geothermie:
nog in de onderzoeksfase
De Green Deal Ultradiepe Geothermie (UDG) is een samenwerkingsverband van het ministerie van Economische Zaken en Klimaat, het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat, EBN, TNO en 7 consortia. Het doel is meer inzicht te krijgen in de kansen van geothermie op meer dan 4 kilometer diepte. In elk project wordt de geschiktheid van de ultradiepe ondergrond onderzocht in combinatie met de bovengrondse warmtevraag.
Naar ultradiepe geothermie loopt nu onderzoek en de potentie is groot.
Tot en met 2019 is een uitgebreid Exploratie Werkprogramma uitgevoerd, met onder meer gedetailleerd geologisch onderzoek en een risico-inventarisatie. De eerste boring wordt op z’n vroegst verwacht in 2021. Binnen het programma wordt geologisch en technisch uitgebreid onderzocht of en zo ja, waar en hoe veilige ontwikkeling van ultradiepe geothermie mogelijk is. Met behulp van benchmarking worden best practices vastgesteld, die dan voor de hele sector beschikbaar komen. Voorlopig nog veel onderzoek dus, maar ook veel potentie: dit warme water zou zeer geschikt zijn voor industriële processen, bijvoorbeeld in de papier- en voedingsmiddelenindustrie.
Foto: Branko de Lang
